Ата-энелик милдет эң татаал, ошол эле учурда эң ыйык иш. Балага акыл үйрөтүүдөн мурда, аны түшүнүүгө үйрөнүү зарыл. Бул тууралуу биз балдар психологу Рано Акматова менен маектештик.
– Рано айым, ар бир ата-эне негизинен өз балдарына “туура тарбия берип жатам” деген ишеним менен жашайт. Баланы көзөмөлдөйт, акыл айтат, мактайт, айтор ата-энелер акылыбыздын жетишинче тарбиялап келебиз. Туура тарбия деген сиздин оюңузча кандай өңүттө жүрүшү керек?
– Туура тарбия – балага акыл үйрөтүү эмес, аны түшүнүү. Көпчүлүк ата-эне “мен баламды жакшы көрөм” деп айтат, бирок бала муну жүрөгү менен сезе албайт. Сүйүү – бул көңүл буруу, ишенүү жана балага ата-эненин кыялындагы башка “мыкты адам” эмес, “өзү” болууга мүмкүнчүлүк берүү. Эгер бала үйдө өзүнүн “өзү” боюнча кабыл алынганын сезсе, ал коопсуздукту табат. Коопсуз бала гана жакшы адам болуп чоңоёт. “Тарбиялайм” деп жатып көп учурда ата-эне баласынын тубаса табиятын жерип, андан такыр башка адам жасагысы келет.
– Кээ бир ата-энелер “баланы катуу кармасаң гана бала тың болот” дешет. Бул боюнча оюңуз?
– Жок. Катуу сүйлөө же жазалоо убактылуу гана натыйжа берет. Бирок анын терс таасири узак мөөнөттөргө чейин калып калат. Бала өзүн сүйүүгө татыктуу эмес деп ойлоп калат. Ал эми эң күчтүү тарбия – бул туруктуу мээрим. Катуу мамиле эмес, эреже, чектөө деген нерселер талапка ылайык келет.
– Сиз айткан эреже, чектөө деген нерселердин өзү балага жакпай, каяша айткан учурда ата-энелерге кандай кеңеш берер элеңиз?
– Жок, эреже, чектөө деген балага тыюу салуу эмес. Ата-энелер түз эле тыюу салып, чектегенди кыйын билет да, бирок балага аны эмне үчүн чектеп, тыйып жатканын түшүндүрүүдөн эринет. Эгерде баарын жайынча, үн көтөрбөй түшүндүрсө балдар да түшүнөт. Бала ата-эненин сүйүүсүн көз караштан, жылуу үндөн, көңүл буруудан сезет. Кээде жөн гана кучактап, “мен сени жакшы көрөм” деп айтуу чоң мааниге ээ. Бул сөздөр баланын жан дүйнөсүн бекемдейт.
– Кээ бир ата-энелер жумуш менен алек болуп, балага убакыт таба алышпайт. Эмне кылыш керек?
– Убакыт аз болсо да, сапаттуу болсун. 15 мүнөттүк жылуу маек бир сааттык унчукпай отуруудан баалуу. Балдар убакыттын узактыгын эмес, энергияны сезишет. Эгер ошол аз мүнөттө ата-эне толук көңүлүн балага бөлсө – ал бала өзүн бактылуу сезет.
– Тарбияда эң маанилүү үч принципти атап берсеңиз?
– Биринчиси – сүйүү. Экинчиси – сабыр. Үчүнчүсү – туруктуулук жана тартип. Эгер ата-эне ушул үч нерсени сактай алса, бала ишенимдүү чоңоёт. Туура тарбиялоо – идеалдуу ата-эне болуу эмес, баланы чын жүрөктөн сүйүп, өзүңдү күн сайын жакшыртууга аракет кылуу.
(Маектин толук чыгарылышын “Эркин-Тоонун” ютуб каналынан көрө аласыздар)
Махабат Саидрахманова
